Uważny lider

Dzisiejsze realia pracy stawiają coraz większe oczekiwania przed kierownikami. Nie wystarczy już tylko zarządzać, zlecać zadania i kontrolować pracowników. Kierownik powinien być liderem, najlepiej jeszcze uważnym. Z tego wpisu dowiesz się, kim jest uważny lider.

.

Kim jest uważny lider

Na początek zajmijmy się wyjaśnieniem kim jest uważny lider. Jak zapewne się domyślasz, że określenie to jest niejako wypadkową dwóch słów – lider i uważność. 

.

Lider – kto to taki

O liderze wiesz już na pewno co nieco. 

Powtarzając za Wikipedią, lider to osoba, która kieruje, przewodnik, szef. Osoba, której zadaniem jest kreowanie grupą oraz prowadzenie jej do wspólnego celu. Lider może stać na czele różnych grup: rodziny, grup znajomych, zespołu zadaniowego w miejscu pracy, można wyróżnić również pozycję lidera w związku partnerskim.

Ja będę tego określenia używała dziś w kontekście zawodowym, a więc lider to szczególny rodzaj kierownika, który potrafi pociągnąć za sobą zespół. Jeżeli nie jesteś jeszcze kierownikiem w pracy, w tym wpisie także znajdziesz coś dla siebie, bo zapewne możesz stać na czele jakiejś innej grupy.

Aby lider był skuteczny, powinien posiadać kilka cech.

Między innymi:

• powinien być charyzmatyczny i zarażać wizją swój zespół,
• powinien dobrze się komunikować i zachowywać etycznie,
• powinien być odważny, umieć podejmować trudne decyzje i świecić dobrym przykładem,
• powinien darzyć zespół zaufaniem, motywować go i doceniać.

Oczywiście to tylko część.

Lider, o którym piszę powinien być także uważny.

.

Uważny lider, czyli jaki

Aby dobrze zrozumieć, co to oznacza musimy zajrzeć do definicji uważności.

Uważnością, czyli inaczej mindfulnessem nazywamy szczególny rodzaj uwagi. Takiej, która charakteryzuje się 3 cechami: jest świadoma, nieoceniająca i nastawiona na chwilę bieżącą. Więcej na ten temat dowiesz się z wpisu Sprawdź, czym jest mindfulness.

Na potrzeby tego wpisu skupmy się na podstawach. Uważny lider to zatem taki, który potrafi przywoływać świadomą, nieoceniającą i nastawioną na chwilę bieżącą uwagę i kierować ją tam gdzie chce. 

Dzięki dobremu wykorzystywaniu tej umiejętności jest w stanie zwiększać swoją samoświadomość, a także świadomość tego, co dzieje się wokół niego.

Ucząc się uważności i poznając różne techniki mindfulness, uczymy się koncentrować uwagę wokół tzw. trójkąta świadomości, czyli ciała, myśli i emocji. Każde nasze doświadczenie przeżywamy na tych 3 poziomach, choć zazwyczaj nie jesteśmy tego świadomi. 

Przyjrzyjmy się temu w praktyce. 

Zapraszam Cię teraz do pewnego ćwiczenia. Zamknij na chwilę oczy. Uspokój oddech. …

Wyobraź sobie, że jesteś kierownikiem. Bardzo zależy Ci na pracy i dobrych wynikach. Jutro masz ważne wystąpienie przed zarządem i przygotowujesz się intensywnie od dwóch dni. Masz jeszcze trochę do zrobienia i czekasz na raport od pracownika. Miał Ci wysłać go o 9:00 rano. O 15:30 jeszcze nie wysłał. Po Twoim mailowym przypomnieniu wreszcie wysłał – o 15:59. Otwierasz go i własnym oczom nie wierzysz. W ogóle nie spełnia to Twoich oczekiwań. Wiesz już, że musisz zrobić wszystko jeszcze raz samodzielnie. A przecież jeszcze zostało kilka Twoich tematów do opracowania. Czujesz, że nie starczy Ci na to nocy i jutro nie wypadniesz tak dobrze jak tego chcesz.

Skieruj teraz uwagę na swoje doświadczenie w momencie. Co się dzieje z Tobą? Jakie myśli krążą w Twojej głowie? Postaraj się je zidentyfikować. Zauważ też, jakie emocje Ci towarzyszą. Nazwij je. Zwróć uwagę też na to, co się dzieje z Twoim ciałem? Jakie doznania odczuwasz w ciele?

Kiedy poczujesz już ten stan, łagodnie otwórz oczy.  

Spróbujmy przyjrzeć się teraz temu, co mogło się dziać w trójkącie świadomości. 

Zapewne przychodziły Ci do głowy różne myśli: zawsze to samo, można było to przewidzieć, dlaczego nie dał mi znać wcześniej, że nie wie, jak to zrobić, znowu wszystko muszę robić samodzielnie, ci pracownicy do niczego się nie nadają… i można by wymieniać tak długo. U Ciebie mogły pojawić się też inne myśli i to oczywiście w porządku. Chcemy w tym zadaniu przyjrzeć się bardziej strukturze trójkąta świadomości niż dokładnie określić doznania.

Na poziomie emocji mogło pojawić się zdenerwowanie (żeby nie powiedzieć mocniej), irytacja na pracownika, ale też na siebie, bo przecież można było zapytać wcześniej lub dać lepszą instrukcję. Może pojawiła się też rezygnacja i zwątpienie, czy aby na pewno dasz radę przygotować wszystko do jutra.

To wszystko odczuwalne było też w ciele. Może pojawiło się napięcie mięśni, ciężar w okolicy karku, ze zdenerwowania zaciskały się szczęki. Rozczarowanie i zwątpienie powodują też często to, że zamyka się klatka piersiowa i trudniej jest oddychać.

Mam nadzieję, że ten przykład pokazał Ci, co może się dziać z nami w różnych doświadczeniach. Wszystkie przeżywamy bowiem na tych 3 poziomach. Najłatwiej nam zazwyczaj zidentyfikować myśli. Często odczuwamy też silne doznania w ciele, choć trudno nam przyporządkować je do konkretnych myśli czy emocji. Najtrudniej bywa zazwyczaj ze zidentyfikowaniem i nazwaniem emocji.

Praktykując mindfulness, możesz zwiększyć świadomość siebie i uczyć się rozpoznawać swoje myśli, emocje i doznania ciała.

Wróćmy teraz do naszego lidera.

Uważny lider to zatem taki, który jest świadomy tego co się dzieje w jego trójkącie świadomości.

.

Uważny na pracowników

Uważny lider nie może być jednak skoncentrowany tylko na sobie. Z racji pełnionej funkcji powinien być także uważny na każdego członka zespołu i na zespół jako całość.

Nie jest to najprostsze, ale możliwe.

Spróbujmy zatem przeanalizować na drugim przykładzie, jak mogłaby wyglądać uważność lidera w praktyce.

Tym razem przenieśmy się wyobraźnią na zebranie zespołu. Zespół ten od dwóch godzin pracuje intensywnie nad ważnym projektem i utknęli właśnie w procesie tworzenia nowego rozwiązania. Od kilkunastu minut kręcą się w kółko, nie padają nowe pomysły, część zespołu się wyłączyła, a na pomysły lidera co po niektórzy reagują delikatnym, ale szyderczym uśmiechem. Ewidentnie utknęli.

Wejdźmy trochę głębiej w tę sytuację.

Zacznijmy od lidera. Jest uważny, więc w pewnym momencie wycofuje się na chwilę, przestaje mówić i bierze świadomy oddech. Zauważa u siebie irytację, nerwowość, spięcie karku, napięcie w mięśniach. Widzi też, że powoli zbiera się w nim chęć wymuszenia na zespole groźbą efektywnej pracy. Pojawia się też u niego wiele myśli ocennych na temat zespołu: że są nieefektywni, leniwi, zachowawczy.

Uważny lider potrafi to zauważyć i nad tym zapanować, wziąć oddech i nie reagować automatycznie. Jeżeli zauważy w odpowiednim momencie u siebie emocje, które mogłyby negatywnie wpłynąć na zespół, jest w stanie nad nimi zapanować. Jeżeli jest uważny, nie musi reagować automatycznie. Może wziąć głęboki oddech i poprzyglądać się z dystansu sytuacji.

Co wtedy zauważy?

U całego zespołu – spadek energii, znudzenie, a może niechęć czy jakieś konkretne blokady mentalne. Może to rozpoznać zazwyczaj po konkretnych zachowaniach, wypowiadanych myślach czy emocjach widocznych w ciele. Spadek energii będzie widać np. po pozycji ciała, energetyczna osoba jest wyprostowana, a gdy zaczyna uchodzić z niej para powoli opada, kurczy się i potrzebuje podparcia blatu. Znudzenie może rozpoznać po tym, że ktoś ziewa, inny zagląda do telefonu, a jeszcze ktoś rysuje bazgroły w zeszycie.

I co w takiej sytuacji może zrobić uważny lider. Jeżeli zauważy konkretne zachowania pracowników, powinien zadać sobie pytanie, jakie potrzeby się za tym kryją. Gdy je zidentyfikuje, może podjąć świadomą decyzję, jak je zaspokoić. 

Za znudzeniem czy spadkiem energii może kryć się potrzeba rozprostowania kości czy potrzeba odetchnięcia świeżym powietrzem. Może zatem zarządzić krótką przerwę, zaprosić pracowników do podzielenia się na grupy, poruszania się i popracowania przy flipchartach na stojąco, może też otworzyć okno i dodać świeżego powietrza. 

Jak widzisz, możliwości jest sporo. Najważniejsze to jednak być uważnym i dostrzec potrzeby grupy.

Świadomy lider powinien być uważny jednak nie tylko na siebie i grupę, ale także na poszczególnych członków zespołu. I to bywa trudniejsze, bo osób w zespole jest zazwyczaj kilka i rzadko kiedy mają dokładnie takie same potrzeby.

Może być tak, że jakaś osoba jest bardzo zaangażowana i aktywna. Powinien zatem zauważać jej potrzeby – zadać od czasu do czasu pytanie bezpośrednio do tej osoby i docenić i podziękować za aktywność.

Inna osoba może być znudzona, więc ją na przykład może zaprosić do robienia notatek, aby mogła być zajęta i aktywna.

Rolą lidera jest przyglądanie się zespołowi, skanowanie go od czasu do czasu i wyłapywanie zachowań, min, gestów świadczących o konkretnych potrzebach. Dzięki temu może wyłapać coś istotnego. A co?

Może być tak, że w zespole jest jedna osoba, która siedzi zainteresowana, z wypiekami na twarzy, ale z lekko wystraszonymi oczami i zaciśniętymi dłońmi. Widać, że ma pomysł, ale nie czuje się pewna siebie na tyle, by go powiedzieć … Nagle prostuje się, otwiera dłonie i usta, chce coś powiedzieć, ale jest zakrzyczana przez innych. Zwija się z powrotem i poddaje.

I tu jest miejsce na uważność. Rolą uważnego lidera jest zauważanie takich sygnałów. Gdy to dostrzeże, ma moc uciszyć zespół, stworzyć bezpieczną przestrzeń dla tej osoby do podzielenia się opinią i zapytać o jej pomysł.

.

Uważny lider – podsumowanie

Uważny lider to taki, który ma świadomość tego, co się dzieje z nim i jaki to może mieć wpływ na zespół, zauważa swoje emocje, myśli, doznania ciała i potrafi nie reagować automatycznie, zatrzymać na chwilę swoją reakcję, jeśli może ona nie służyć innym.

Uważny lider ma też świadomość tego, co się dzieje z poszczególnymi członkami zespołu, zauważa ich potrzeby, odczytuje emocje i sygnały z ciała, obserwuje zachowania i słucha wypowiadanych myśli, bo one niosą komunikat o potrzebach pracownika.

Gdy je zauważy potrafi ocenić, jaki wpływ na pracownika i zespół będzie miała realizacja potrzeb tego konkretnego pracownika. Może mu pomóc ją zrealizować, tworząc bezpieczną przestrzeń do jej spełnienia lub może pomóc ją przedefiniować, jeżeli miałaby nie służyć całemu zespołowi.

Uważny lider ma też świadomość potrzeb zespołu, celu jaki wspólnie realizują i potrafi oceniać i decydować czy realizacja jego potrzeb lub któregoś z pracowników popchnie zespół do realizacji celu czy go od niego odciągnie.

Jak to robi? Poprzez aktywną obserwację, zauważanie tego co się dzieje wokół (na poziomie ciała, myśli, emocji), spokojną wyważoną odpowiedź i niereagowanie w automatyczny sposób.

Można się tego nauczyć poprzez praktykę mindfulness i budzenie świadomości, na początku samoświadomości i zauważanie tego, co dzieje się z liderem, a następnie budzenie świadomości otoczenia i zauważanie co się dzieje z ludźmi w pobliżu.

.

Daj znać w komentarzu, co sądzisz na temat tej koncepcji.

.